Big Data Debat: Big Brother of veiligere samenleving?

Leidt het gebruik van Big Data ertoe dat meer mensen een verzekering kunnen afsluiten of worden er juist mensen uitgesloten? Is het meten van gedrag voor de verzekering een gewenste ontwikkeling? En wanneer is het niet meer ok om slimme algoritmen te gebruiken voor de premieberekening? Die vragen stonden dinsdag 25 oktober centraal tijdens een levendig Big Data Debat, dat het Verbond van Verzekeraars organiseerde in De Rode Olifant in Den Haag.

De bijeenkomst vond plaats naar aanleiding van het greenpaper van het Verbond over Big Data, dat in april verscheen. Daarin onderzoekt de belangenorganisatie hoe verzekeraars op een verantwoorde manier gebruik kunnen maken van de steeds grotere hoeveelheden data en mogelijkheden om daartussen verbanden te leggen. Onder de circa zestig deelnemers aan het debat waren naast Verbondsleden ook medewerkers van ministeries, toezichthouders, VNO-NCW en de Consumentenbond.

“We twitteren, appen, snapchatten en facebooken ons suf”, constateerde algemeen directeur Richard Weurding van het Verbond in zijn inleiding. “Daar kunnen verzekeraars van alles mee, maar de vraag is: móeten we daar ook wat mee?” Hij zette de voordelen van Big Data, zoals beter preventieadvies en gerichtere premies, en mogelijke nadelen, zoals inbreuk op privacy en minder solidariteit, op een rij. 

Ook per ongeluk discrimineren mag niet

Frederik Zuiderveen Borgesius, juridisch onderzoeker van het Instituut voor Informatierecht van de Universiteit van Amsterdam, praatte de zaal bij over het thema ‘datadiscriminatie’. Hij waarschuwde dat het gebruik van Big Data en slimme algoritmen onbedoeld tot discriminatie kan leiden. Zelfs Google overkwam dit: wie een aantal jaren geleden zocht op namen die veel voorkomen onder zwarte Amerikanen, kreeg opvallend vaak advertenties te zien van sites die iemands criminele verleden kunnen checken. “Het kan per ongeluk gebeuren, maar voor de wet maakt dat niet uit.” 

Een interessant inkijkje in de praktijk gaf Kokke van der Werf van het innovatieplatform van Nationale-Nederlanden. Zij vertelde over de Fairzekering, waarbij een kastje in de auto het rijgedrag van de klant volgt en veilige rijders korting krijgen. Haar ervaring: zo’n verzekering werkt alleen bij klanten “met een intrinsieke motivatie om veilig te rijden en feedback te ontvangen via zo’n kastje”. Klanten die alleen voor de verzekering kiezen vanwege de prijs, zonder dat ze zich verder in het product hebben verdiept, plaatsen het kastje vaak niet. Met als gevolg dat de verzekeraar veel moeite moet doen om met ze in contact te komen. 

Veiligere samenleving

Onder leiding van BNR Nieuwsradio-presentator Maarten Bouwhuis gingen de deelnemers met elkaar in discussie over verschillende stellingen. Bijvoorbeeld dat het meten van gedrag voor de verzekering een gewenste ontwikkeling is. “Het kan een veiligere samenleving opleveren, mits het goed en zorgvuldig gebeurt”, vond een deelnemer. Dat kan volgens hem door data individueel te verzamelen, maar slechts op collectief niveau te analyseren. Dus niet: welke bestuurder rijdt te hard? Maar: welke wegen zijn onveilig? Anderen waren bang in een Big Brother-achtige samenleving te belanden waarin privacy niet meer bestaat.

En zo passeerde nog een flink aantal thema’s de revue. Volgens één deelnemer is het een misverstand dat we door Big Data meer weten. Er worden correlaties mee gevonden, maar of er sprake is van een zinnig causaal verband is niet altijd duidelijk. “Machine learning is een belangrijk onderdeel van Big Data. Hierdoor ontstaan algoritmes die zodanig complex zijn dat niemand weet waarom dit de precieze uitkomst is.” Een ander vroeg zich af waarom klanten niet zelf kunnen bepalen welke gegevens ze met een verzekeraar delen. “Wij zijn steeds meer gewend om op onze telefoon onze privacy-instellingen te kiezen. Waarom kun je dat niet ook bij een verzekeraar doen?”  

Fact of life

Genoeg voer voor verdere discussie dus. En die komt er ook zeker, aldus Weurding in zijn slotwoord. “Big Data is een fact of life. Het biedt onmiskenbaar heel veel voordelen, maar er zijn ook risico’s die kunnen optreden. Ik denk dat het belangrijk is dat we daar een heel goed maatschappelijk debat over voeren.”

Meerderheid heeft interesse in datagedreven verzekering

Tijdens het debat vermeldde Richard Weurding de resultaten van een onderzoek naar hoe Nederlanders aankijken tegen het gebruik van data door verzekeraars. GfK voerde dat uit onder ruim 1000 consumenten. De uitkomsten:

• 70% wil lagere premie as je goed voor je spullen zorgt
• 75% wil lagere premie als je veilig rijdt
• 54% wil zeker of waarschijnlijk wel data delen in ruil voor een lagere premie
• 48% is daartoe bereid in ruil voor een beter passende verzekering