Zijn plannen zijn voortgekomen uit de vrees dat het met het klimaat echt de verkeerde kant opgaat als we niets doen. Bart van den Hurk van Deltares en Liselotte de Koning van het Rode Kruis prinses Margrietfonds waarschuwden er bij de start van de Klimaatwerkconferentie ook al voor: we zijn nu op een punt beland waar de natuurverschijnselen elkaar versterken. De CO2-uitstoot zorgt voor hogere temperaturen en dat leidt weer tot meer hitte en droogte, meer extreme neerslag, meer orkanen en cyclonen.
Het uiteindelijke doel van het ecodorp is dat Boekel klimaatbestendig en klimaatpositief wordt. Zo is het ecodorp niet aangesloten op het riool. In plaats daarvan zuiveren bewoners het afvalwater in de wijk zelf. Onder de huizen zit een wateropslag van in totaal 90.000 liter gevuld met regenwater. “Bij extreme droogte gaat er bij ons nog steeds elke dag 9.000 liter water de bodem in. In elke andere wijk gaat het grondwater omlaag, bij ons blijft het gelijk”, aldus Vlems.
Hij legt uit dat dat komt doordat de inwoners het water niet via het riool wegspoelen, maar letterlijk op locatie zuiveren met behulp van een helofytenfilter. “Dat filter zuivert met behulp van planten afvalwater tot een kwaliteit die onschadelijk is voor het milieu.”
"In elke andere wijk gaat het grondwater omlaag, bij ons blijft het gelijk"
Daarnaast vangen de bewoners zoveel mogelijk regenwater op, wat ze gebruiken voor de wasmachines en het doorspoelen van de toiletten. Vlems: “Bijkomend voordeel is dat er veel minder wasmiddel hoeft te worden gebruikt, omdat regenwater kalkvrij is.”
De huizen zijn gemaakt van 38 centimeter dikke kalkhennep-wanden die de warmte binnen en de kou buiten houden. Vlems merkt op dat het gebruik van dergelijke wanden klimaatpositief is. “In de gebruikte bouwmaterialen is meer CO2 opgeslagen dan nodig was om ze te bouwen.”
In de winter worden de huizen verwarmd via een uitvinding van Cees van Nimwegen. Hij ontwikkelde een accu waarbij warmte wordt opgeslagen met behulp van staalslakken, een afvalproduct van edelmetaal. “Daarin wordt straks de warmte opgeslagen die door zonnepanelen is opgewekt. In de winter worden daarmee alle 36 ecowoningen via vloerverwarming verwarmd. Er komt geen gas of elektriciteit aan te pas.”
De accubak warmt op tot 450 graden in de zomer. Als de woningen verwarmd moeten worden, wordt er lucht doorheen geblazen. En via een boiler gaat die warmte naar de huizen. Op de vraag of dit systeem ook bruikbaar is bij grootschalige bouw, antwoordt Vlems bevestigend. ”Het is vormgegeven in kubussen van 1,50 en 4 meter die je kunt opschalen. De minimale hoeveelheid huizen die je ermee kunt verwarmen is 30. Helaas kun je voorlopig nog geen accu plaatsen in je achtertuin: hoe kleiner het volume, hoe groter namelijk het verlies in opslag.”
De zonnepanelen in het ecodorp zijn gemaakt van glas op glas en dus berekend op forse hagel. De daken zelf zijn beschermd tegen hittestress, en daar helpen de 38 strategisch geplaatste bomen ook tegen. “Mochten bij droogte onze tanks leegraken, dan mogen wij als enige dorp van het waterschap water uit de bodem oppompen, uit het enorme spaarbekken dat onder de woningen ligt.”
Met al die innovaties bleek de financiering in de praktijk lastig. Zo vertelt Vlems over een reactie die hij kreeg toen hij op uitnodiging van een aantal banken en fondsen zijn plannen presenteerde. “Elke innovatie betekent een hoger risico. Jullie hebben zoveel innovaties dat we niet kunnen berekenen wat het mogelijke gezamenlijke risico is”, vertelde één van de bankmedewerkers hem.
Ecodorp Boekel zou met andere woorden hoge hypotheekrentes moeten betalen. Onmogelijk, vindt Vlems. “We bouwen sociale huurwoningen, dus wij kunnen ons geen hoge rente veroorloven.” Uiteindelijk bood een Duitse bank met ervaring op het gebied van woongemeenschappen uitkomst door financiering aan te bieden.
"Elke innovatie betekent een hoger risico"
Zijn boodschap is helder: het geven van kredieten voor innovaties, is lastig. Juist omdat het nieuw is. Daardoor weet een verzekeraar ook niet welke risico’s daaraan vastzitten. Vlems: “Toch besloot Achmea de innovaties wel te verzekeren. Vooral omdat ze nog weinig initiatieven van mensen zelf zien en dat willen ze graag stimuleren.”
Alle machines, leidingen en woningen zijn door Achmea verzekerd, omdat het ecodorp bijdraagt aan duurzaamheid. Bovendien levert Achmea niet alleen de verzekeringen, maar experimenteert ook mee. Zo doet Zilveren Kruis een proef met instrumenten die de luchtkwaliteit in de woningen meten en waar een alarmbel afgaat als er schadelijke stoffen in de lucht zitten. Daarnaast denken de experts van de verzekeraar mee over de veiligheid van verschillende innovaties. Bijvoorbeeld over de accu. “Zo blijven de bewoners langer gezond en zijn er minder kosten. Want voorkomen is beter dan alleen verzekeren”, aldus Vlems.