"Het touwtje uit de brievenbus"

De-solidarisatie of reddingsoperatie? Moeten we erkennen dat de tijden van solidariteit voorbij zijn, misschien in het verzekeren wel nooit heeft bestaan, en ophouden over solidariteit te praten? Of, als solidariteit wel belangrijk is en wordt bedreigd, hoe kunnen we het dan redden? En wie moet dat doen?

Solidariteit staat onder druk. Er wordt weer veel over geschreven en gesproken. Misschien wordt het wel herontdekt. Soldidariteit heeft vele kanten. We zien het verlangen naar meer menselijkheid en naar de periode waarin mensen elkaar meer vertrouwden - ‘het touwtje uit de brievenbus’ van Jan Terlouw. Tegelijkertijd hebben we te maken met een razendsnelle ontwikkeling op technologisch gebied, die impact heeft op de solidariteit. Zo kan (rij)gedrag worden gemeten en zijn er steeds meer gegevens beschikbaar waardoor verzekeraars heel nauwkeurig een risico kunnen bepalen en premies kunnen differentiëren. In de kern is dat een goede zaak. Bewust anticiperende veilige autorijders mogen wat mij betreft een lagere premie betalen dan iemand van wie we weten dat hij door zijn rijgedrag een grote kans heeft om een schuldschade te veroorzaken.
De premie zal nooit voor het volle pond afhankelijk worden van gedrag. Niet ieder van buiten komend onheil kan worden geweerd en de kans-solidariteit (noot 1) zal dan ook overeind blijven, ook al neemt de ruimte voor risico-solidariteit (noot 2) af.
Al met al wordt solidariteit bedreigd, maar tot nu toe zijn we er als branche, soms in samenwerking met de overheid, goed in geslaagd om voor de meeste risico’s en voor de meeste particulieren en bedrijven oplossingen te bieden.

Risico’s
Het selecteren van risico’s is natuurlijk niet nieuw voor verzekeraars. Gelukkig bestaan er sinds jaar en dag vangnetten voor bijzondere risico’s en situaties. Die vangnetten vormen de kern van de Vereende, een schadeverzekeringsbedrijf waarvan de aandelen in handen zijn van dertien schadeverzekeraars.
Als de grens van verzekerbaarheid wordt bereikt, biedt de Vereende meestal een oplossing: een schadeverzekeraar voor bijzondere risico’s die niet in het acceptatiebeleid van reguliere verzekeraars passen. De risico’s variëren van een WAM-dekking voor bezorgbrommers tot een AVP voor een ex-gedetineerde. En van een brandverzekering voor een leegstaand pand tot een autoverzekering voor iemand met een hoog schadeverloop. De premies liggen gemiddeld hoger dan reguliere premies, maar als vangnetverzekeraar biedt de Vereende wel een oplossing en daarmee draagt ze bij aan de benodigde solidariteit, uiteindelijk toch de grondslag voor verzekeren. Juist vanwege de vangnetrol en de maatschappelijke verantwoordelijkheid die daarmee samenhangt (er is meestal geen alternatief), is de Vereende vooralsnog terughoudend met het differentiëren van premie op basis van gedrag of schadeverloop.

Voorbeelden
Naast schadeverzekeraar is de Vereende ook de partij die het management van pools en fondsen verzorgt. Bij het Waarborgfonds Motorverkeer bieden we bescherming tegen onverzekerde bestuurders en doorrijders na een ongeval. Alle motorrijtuigbezitters betalen daar via hun autopremie aan mee, waarmee we dus allemaal solidair zijn met slachtoffers die schade of letsel ondervinden door enkele weggebruikers.
Bij het Fonds Middelen Gemoedsbezwaarden zien we weer een andere vorm van solidariteit. Gemoedsbezwaarden sluiten geen verzekeringen af, maar dragen met elkaar de lasten: onderlinge solidariteit dus. Als maatschappij zijn we solidair met de gemoedsbezwaarden, door in de WAM vrijstelling van de verzekeringsplicht te regelen. Het FMG regelt de vrijstellingsbewijzen en vergoedt de door gemoedsbezwaarden veroorzaakte schade aan benadeelden. In feite betreft dit voorschieten, want de gemoedsbezwaarden betalen de schade weer terug aan het FMG.
Bij de Atoompool worden de nucleaire risico’s (de aansprakelijkheidsdekking van de kerncentrale in Borssele bedraagt maar liefst € 1.2 miljard) verzekerd. De Atoompool wordt gevormd door een aantal Nederlandse verzekeraars. De dekking van het risico wordt mogelijk gemaakt doordat verzekeraars wereldwijd in elkaars nucleaire risico’s participeren in poolverband – een vorm van solidariteit tussen verzekeraars onderling.
Weer een andere variant zien we bij de NHT, de Nederlandse Herverzekeringsmaatschappij  voor Terrorismeschade. Om het risico van schade door terroristische aanslagen verzekerbaar te houden, hebben (her)verzekeraars en de overheid in 2003 de krachten gebundeld en met elkaar een capaciteit van € 1 miljard georganiseerd.

Op de agenda
De solidariteit hoeft niet te worden gered. We hebben het per saldo best goed geregeld in Nederland. Maar solidariteit moet wel op de agenda blijven staan. Het is van groot belang om nieuwe risico’s en problemen die nog niet zijn opgelost, met elkaar te onderkennen. Zo is er voor een grote groep ZZP-ers nog steeds geen betaalbare arbeidsongeschiktheidsverzekering voor handen en is het overstromingsrisico in Nederland niet goed geregeld in een verzekeringsoplossing.
Het onderwerp gaat ons aan het hart. We hebben niet voor niets ‘solidariteit’ als thema voor ons laatste jaarverslag gekozen. Solidariteit kan meer worden gevoeld door aspecten ervan meer zichtbaar te maken. Wij zijn ervan overtuigd dat we met onze belangrijke missie (oplossingen bieden voor maatschappelijke issues in de verzekeringsbranche) actief naar buiten moeten treden, vertellen hoe zaken geregeld zijn (of zouden kunnen worden) en vooral niet stil moeten blijven zitten totdat iemand ons misschien een vraag stelt.

Noot 1: Kans-solidariteit betreft de solidariteit tussen degenen die geluk en pech hebben, ofwel het onheil waar niemand iets aan had kunnen doen
Noot 2: Risico-solidariteit is een vorm van subsidiërende solidariteit, waarbij mensen met lage risico’s mede de lasten van mensen met hoge risico’s dragen