State of the European Union

Ik zat er gisteren helemaal klaar voor, op het kantoor van het Verbond van Verzekeraars. Het was weer tijd voor de jaarlijkse State of the European Union-toespraak, die Ursula von der Leyen hield in het Europees Parlement in Straatsburg. Ik heb online meegekeken en vond dat de EC-President een sterke speech had voorbereid.

Europese troonrede

Het is een beetje naar Amerikaans voorbeeld dat de voorzitter van de Europese Commissie jaarlijks een soort Europese troonrede houdt. En natuurlijk ontkwam Von der Leyen er in het bijzijn van first lady Olena Zelenska van Oekraïne, niet aan om uitgebreid aandacht te besteden aan de oorlog in Oekraïne. Ik vond zelf de staande ovatie die Zelenska voor het uitspreken van de speech kreeg, uitermate indrukwekkend. Maar ook Von der Leyen, gekleed in het geel-blauw van Oekraïne, kwam indrukwekkend voor de dag.

Klimaatverandering

Naast de aandacht voor de oorlog, de gevolgen van het tekort aan gas en de impact die dat weer heeft op de energieprijzen en de koopkracht van de Europese burgers, refereerde Von der Leyen aan alle grote uitdagingen waar Europa momenteel voor staat. En, eerlijk is eerlijk, dat zijn er nogal wat. Denk bijvoorbeeld maar aan de grote personeelstekorten waar niet alleen Nederlandse, maar zo ongeveer alle Europese bedrijven mee te maken hebben. Of aan de gevolgen van klimaatverandering die zich ook deze zomer weer op meerdere manieren heeft gemanifesteerd.

Groener, digitaler en eerlijker

Een van de belangrijkste punten van haar toespraak waren echter niet haar woorden, maar het momentum. Von der Leyen is op de helft van het mandaat als Commissievoorzitter beland. Dat is traditiegetrouw voor veel analisten en EU-watchers een mooi moment om de balans op te maken. Wat is er terechtgekomen van alle grote plannen en idealen voor een groener, digitaler en eerlijker Europa, die ze aan het begin van haar mandaat heeft gepresenteerd?

Crisis op crisis

Ik ben geen analist, maar schaar mezelf als PA-adviseur wel onder de EU-watchers. En ik durf wel te stellen dat Von der Leyen zich de eerste helft van haar mandaat waarschijnlijk iets anders had voorgesteld. Ze heeft al snel na haar aantreden te maken gekregen met een serie van crises. Het begon met de coronacrisis en wordt nu gevolgd door een oorlog op het Europese continent en een koopkrachtcrisis. Dat heeft al met al behoorlijk wat hobbels op de weg voor deze Commissie gelegd om haar plannen te realiseren.

Kostbare tijd

In de tijd die de Commissie tot nu toe heeft gehad, heeft ze onder meer veel capaciteit moeten steken in het bieden van directe oplossingen voor acute problemen. Denk maar aan het openhouden van de landsgrenzen binnen de Europese interne markt. Of aan het gezamenlijk inkopen van vaccins. Of, nu heel actueel, het harde ingrijpen in de Europese energiemarkt. Dat kost allemaal kostbare tijd die op dat moment niet in andere heikele zaken kan worden gestoken.

De eerste helft

Desondanks heb ik gezien dat in die eerste helft de Europese Commissie in het algemeen en mevrouw Von der Leyen in het bijzonder ambitieuze klimaatplannen en een digitale agenda hebben gepresenteerd. Het is te veel om hier allemaal op te sommen, maar laat ik vooral de bindende klimaatwet die het pad naar klimaatneutraliteit in 2050 verankert niet vergeten te noemen. En het uitgebreide wetgevingskader dat voor het gebruik van kunstmatige intelligentie in het leven wordt geroepen. Vooral die klimaatplannen zijn zo vooruitstrevend dat de Europese regeringsleiders, vertegenwoordigd in de Europese Raad, de verschillende crises aanwenden om stevig terug te duwen.

Lef

En ook gisteren greep Von der Leyen haar kans om een aantal concrete voorstellen te doen die de Commissie de komende tijd zal publiceren. Waaronder een Europees fonds voor wederopbouw in Oekraïne, een strategie voor kritieke grondstoffen en een duidelijke hint naar een Europese verdragswijziging. Het zal de komende periode vooral de grote vraag worden in hoeverre Europese regeringsleiders ook hier in mee willen gaan, maar lef kan Von der Leyen niet worden ontzegd en eerlijk gezegd houd ik daar wel van.

Voor de liefhebbers is de hele speech op YouTube terug te kijken!

Jochem van Stiphout is adviseur Europese en Internationale Zaken bij het Verbond van Verzekeraars