Paul Iske, hoogleraar en Chief Failure Officer Instituut voor Briljante Mislukkingen, verstaat de kunst om een zaal meteen vanaf het allereerste begin mee te krijgen met zijn verhaal. Hoe? Doordat hij een makkelijke prater is en veel, heel veel humor in zijn inleiding stopt. Iske begint zijn verhaal als hij in de jaren negentig bij Shell werkt. “Ik heb me daar jarenlang met de vraag beziggehouden of er ook een leven buiten Shell is. Op een gegeven moment dacht ik de wereld slimmer te kunnen maken en mezelf rijk. Het is allebei mislukt.”
Het plan van Iske om een soort LinkedIn te maken, kwam domweg te vroeg. “En ik kan u vertellen: te vroeg is dus niet op tijd.” Iske vertrekt naar ABN AMRO en wordt daar tot Baas Innovatie benoemd. “Ik had de beschikking over een club van vijftig man en kon ook de nodige mensen van buiten inschakelen, waaronder sporters als Marco van Basten. Bijna alles dat we deden mislukte. En ik ging me zo langzamerhand eens afvragen of het aan mij lag of aan de dingen die we deden.”
Complexiteit
Hij heeft in die tijd leren accepteren dat veel gewoon mislukt. “En toen heb ik het Instituut voor Briljante Mislukkingen opgezet. De wereld is complex, de mensen zijn complex, klanten zijn complex. Alles is complex en daar moeten we mee leren omgaan. Als we technologisch vooruit willen, moeten we rekening houden met de wereld om ons heen en die is altijd groter dan wij denken. We moeten met andere woorden leren omgaan met de realiteit.”
Hij laat een ‘bekende’ formule zien: NT + OO = DOO. “Kent u die?”, vraagt hij de zaal. “Het is Nieuwe Technologie die in een Oude Organisatie wordt toegepast en leidt tot een Dure Oude Organisatie.” De zaal lacht, maar Iske is bloedserieus als hij eraan toevoegt dat “je minimaal de helft van je investering moet besteden aan sociale innovatie.”
Creativiteit
De sleutel naar meer succes zit ‘m in de creativiteit, meent hij. “Want hoe komen we aan nieuwe patronen? Door onszelf vragen te stellen als Wat als … Of door nieuwe combi’s te maken. Wat Ron (Bavelaar) bij Yarden heeft geleerd, neemt hij mee naar Univé. En ik raad u aan een dosis humor toe te voegen. Ik heb zelf wel eens een tien boven een opstel gezet. Toen de leraar vroeg waarom ik dat deed, antwoordde ik dat het hem tijd zou besparen. Ik krijg nog jaarlijks een kerstkaart van hem.”
Volgens Iske zijn er zeker 35 verschillende manieren om innovatie om zeep te helpen. “U kent ze wel. Hebben we al eens gedaan. Er is geen budget. Het is te duur. Etc. Bij bedrijven zeggen ze dan: we zetten er een student op. En weet u wat de gemeenschappelijkheid is in al die 35 smoezen? Angst. Structurele angst leidt zelfs tot lamlendigheid.”
Angst
Mensen kunnen voor veel dingen bang zijn, maar een Amerikaanse top tien is veelzeggend, vindt Iske. Op één staat een terroristische aanslag, op twee spinnen, “gek genoeg nog voor de dood” die op drie staat en op vier staat falen. “Mensen zijn bang om af te gaan. Een penalty te nemen die dan over gaat. Of bang voor een proefwerk. Haal ik wel een voldoende? Of voor een project. Stel dat het mislukt.”
Hij noemt het een opmerkelijke angst, want “wie komt er nou ’s ochtends uit bed met het idee: zo vandaag ga ik het eens lekker verzieken. Niemand toch?”
We willen er niet over praten. We willen namelijk slagen. Koste wat het kost. Iske geeft het veelzeggende voorbeeld van Facebook: may your life be as awesome as you present it is. “Met mijn gezin maakte ik een fantastische reis. We gingen naar Hawaï, een van de mooiste plekken op aarde. We reisden 15.000 km, ik gooide er 15.000 euro tegenaan en wat doet mijn dochter? Zij gooit een filter over de foto’s om de kleuren nog mooier te maken voor Instagram. Mooi is nog niet mooi genoeg.”
Businessplannen
Leren door te mislukken, het credo komt steeds terug. Nog zo’n mooi voorbeeld. Iske heeft in zijn leven wel honderden businessplannen gezien en hoeveel zijn er uit gekomen? “Nul. Het duurt altijd langer en het kost altijd meer. Heel soms gaat het juist beter dan verwacht, maar als ik nu een businessplan in handen krijg, denk ik altijd: dat wordt het dus niet. Want de echt wereld ziet er altijd anders uit.”
Zijn boodschap is helder. “Mensen die kunnen en durven improviseren, bereiken meer. We moeten leren, want dat maakt ons beter. Maar, we moeten ook eerlijker zijn. Dat is veel geloofwaardiger. Zet gerust in je cv wat niet is gelukt, maar vermeld er dan ook bij wat je ervan hebt geleerd.”
Een briljante mislukking voldoet aan vijf factoren: V I R A L. Dat staat voor Visie, Inzet, Risicomanagement, Aanpak en Leren. Een voorbeeld van een briljante mislukking is de eerste Elf Stedentocht die Maarten van der Weijden ging zwemmen. “Het was eigenlijk een experiment en is briljant mislukt. Hij heeft die eerste keer veel geleerd, over eten, over het tijdstip (in augustus was het water veel te warm), over beter slapen, over mentale steun, over brillen. En hij heeft veel opgehaald. Als het was gelukt, had ik vijf euro overgemaakt, maar nu vond ik het zo sneu dat ik vijftig euro heb gestort. De tweede keer heeft hij alle kennis van zijn eerste poging gebruikt en toen haalde hij het wel. En guess what? Toen heb ik weer vijftig euro overgemaakt, want hij had het toch maar mooi geflikt. Die briljante mislukking was dus in mijn geval 95 euro meer waard.”