Hij zou morgen een flitsend betoog houden bij de Verbondscourse die het Verbond van Verzekeraars voor de veertiende keer zou organiseren. Twee keer ‘zou’ in één zin betekent meestal niet veel goeds. En dat klopt, want de course is uitgesteld. Het coronavirus gooit roet in het eten, maar gelukkig licht demograaf Jan Latten alvast een tipje van zijn lezing op.
“Natuurlijk is het jammer dat het nu niet doorgaat. Om meerdere redenen. De inhoud van mijn lezing zou heel sterk zijn gericht op onzekerheid. Het zijn moeilijke tijden. De wereld staat op zijn kop en dat wil ik niet onder stoelen of banken steken, maar ik wil er ook geen té somber verhaal van maken. Het gebeurt me geregeld dat mensen na afloop van een lezing naar me toe komen en denken dat ik somber zou zijn Meestal antwoord ik dan ‘dat lijkt maar zo, je moet eerst risico’s zien om ze te kunnen ontlopen’.”
Minder zwangerschappen
Jan Latten is een bekende demograaf in Nederland, die geregeld aanschuift bij televisieprogramma’s als De Wereld Draait Door. Hij was als bijzonder hoogleraar verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Tegenwoordig publiceert hij regelmatig artikelen en opiniestukken over maatschappelijke trends. Zo verschijnt vandaag in De Telegraaf een opinie van zijn hand over corona en de kinderwens van millennials. “Ik verwacht dat het aantal zwangerschappen dit jaar drastisch zal afnemen. En terecht. Dit is niet het goede moment om zwanger te worden. Dat is mijn persoonlijke advies.”
Onzekerheid
Juist vanwege de onvoorspelbare tijd waarin we nu leven, noemt hij het jammer dat de Verbondscourse moest worden afgelast. “Ik zie steeds meer trends die de onzekerheid in het leven laten toenemen. Misschien zien verzekeraars daar wel een markt in die ik niet zie en dat had een mooie combinatie kunnen opleveren van twee verschillende manieren waarop je naar de wereld kunt kijken.”
"We weten hoe het was, maar niet hoe het moet worden"
De belangrijkste trend op dit moment, is dat we wel weten hoe het was, maar niet hoe het moet worden. “We hadden, voor corona, immers al te maken met onzekerheid, flexibilisering en individualisering”, meent Latten. “Sommige mensen kunnen daar heel goed mee omgaan en verzekeren zichzelf van een goed leven, terwijl dat bij anderen een stuk minder goed lukt. Zeker is dat steeds meer mensen een turbulente levensloop hebben, zowel in de privésfeer als in hun werkzame leven. Ze zijn zzp’er of hebben een flexbaan. Ze hebben een partner, dan weer geen partner, gaan scheiden, regelen co-ouderschap, etc. Dat heeft gevolgen, onder meer doordat er ineens twee woningen nodig zijn, maar denk ook eens aan de economische onzekerheid. Veel zzp’ers bouwen geen pensioen op. Het flexleven dat mensen in toenemende mate krijgen, betekent ook dat ze meer grip moeten zien te krijgen op hun leven. En de vraag is: hoe doe je dat?”
Zichzelf verzekeren
Latten geeft daarvoor drie opties: doorleren, de juiste partner kiezen en verhuizen naar de stad. “Op macroniveau gezien leidt dat tot emancipatie en urbanisatie en op microniveau zie je dat terug in meer studeren, vrouwen die mannen hierin overtreffen, naar de stad verhuizen en voor een geschikte partner gaan. Als je wilt investeren in de toekomst, moet je immers geen partner uitzoeken die dat afbreekt”, vertelt Latten lachend.
De andere kant van de medaille is dat mensen die al weinig grip hadden op hun bestaan, er met de coronacrisis nog een klap bovenop krijgen. “De zekerheid wordt nog minder dan die al was, want niemand weet hoe lang dit gaat duren.”
Kwestie van aanpassen
“Al met al dus helaas toch een zeer somber verhaal”, benadrukt Latten, die “maar wat graag aan de coursedeelnemers had willen vragen wat er nu moet gebeuren”.
“De maakbaarheid van onze samenleving staat onder druk. De generatie van na 1980 is opgegroeid met een soort keuzemenu. Hoe word ik gelukkig en wat moet ik dan kiezen? Dat staat op zijn kop. Het is nu een kwestie van aanpassen. En afwachten. Er is minder te kiezen en dat kan frustrerend zijn, omdat het totaal niet in de tijdgeest past.”
"Het coronavirus zorgt ook voor bezinning"
Het coronavirus zet de wereld op zijn kop, maar levert ook een moment van bezinning op. “Misschien is dat wel een heel positief punt”, merkt Latten op. “Mensen zien dat ze afhankelijker zijn van anderen. We moeten het samen doen. Dat geldt ook voor verzekeren: solidair zijn met anderen in de samenleving. Voorlopig moeten we allemaal binnenblijven en dat zorgt voor solidariteit. Ik vond het klappen voor de zorgsector in die zin hartverwarmend. Het redt ons weliswaar niet, maar het zijn wel mooie tekenen van solidariteit. De bezinning komt terug en dat is mooi.”
Meer coachen dan verzekeren
Latten voorspelt dat er gedragsveranderingen komen, maar durft zich niet te wagen aan het hoe en wat. “Dat is lastig te voorspellen. Ook omdat het afhangt van de duur en intensiteit van het coronavirus. Zeker is wel dat oude normen soms niet meer gelden. Zo kan er best wel eens een trendbreuk ontstaan.”
In deze tijden van onzekerheid ligt er zeker een rol voor verzekeraars. Dat was ook de belangrijkste boodschap geweest die Latten voor de deelnemers aan de Verbondscourse in petto zou hebben: “Ons leven verloopt niet altijd volgens een vastomlijnd plan. We moeten ons voortdurend aanpassen en dat betekent dat de verzekeringsbranche meer oog moet hebben voor de persoonlijke verstoringen in het leven van hun klanten. Tegenslagen in het leven zullen er altijd zijn. Verzekeraars kunnen daar een meer coachende rol vervullen: we staan je bij in je levensloop, in plaats van ‘wij bieden de garantie dat alles honderd procent verloopt zoals jij dat wilt’."
"Verzekeraars kunnen een meer coachende rol vervullen"
De wensen van mensen
Dat bewustzijn moet meer toenemen, meent Latten. Zowel bij mensen die al verzekerd zijn als bij mensen die zich nog moeten verzekeren. En daarom is het nodig dat de functie van verzekeren iets wordt bijgesteld. “Vergelijk het maar met een hypotheekadvies. Daarin moet ook rekening worden gehouden met de wensen van mensen. Wilt u kinderen? Zo ja, wanneer? En weet u eigenlijk wel zeker dat u bij elkaar wilt blijven? Verzekeraars moeten meer durven te vragen en leren mee te denken in de levensloop van mensen.”
Hij zegt het een aantal keren tijdens het gesprek: de wereld staat op zijn kop. “We hebben een enorme bevolkingsgroei achter de rug, waarin jaar na jaar de bevolking groeide met zo’n 100.000 mensen. Dat is in één klap anders. Alles slaat om. We krijgen te maken met meer sterfte en minder geboortes. En tel daar nog maar bij op dat de grenzen dicht zijn. Arbeidsmigranten komen er niet meer doorheen. Asielmigranten ook niet. We gaan in één klap van een hoge groei naar heel weinig groei. Dat is gek en levert een totaal andere situatie op.”
Nationale belangen
Latten voorspelt een herwaardering van solidariteit binnen landsgrenzen. “De grenzen zijn dicht en niemand zegt meer dat dat fascistisch of racistisch zou zijn. Dat was twee weken geleden nog heel anders. Onlangs was er veel ophef over een imam die een vrouw geen hand wilde geven. Nu is het de norm dat we helemaal geen hand meer geven. En dat in nog geen drie weken tijd. Het geeft aan hoe snel we ons moeten aanpassen aan een nieuwe wereld. Iedereen wordt opgeroepen naar zijn land terug te keren. De eigen nationaliteit telt ineens weer en dat kan ertoe bijdragen dat binnenlandse solidariteit weer stijgt op de prioriteitenlijst.”
Een grote verandering dus, maar wat dat precies betekent, durft Latten niet te voorspellen. “Dat ligt aan de duur en de intensiteit van deze crisis. De wereld staat op zijn kop en moet weer in balans komen. Dat is geen kwestie van weken of maanden. Dit gaat veel langer duren. Helaas."
Was dit nuttig?