Vraag tien mensen naar de betekenis van solidariteit en de kans is groot dat je tien verschillende meningen krijgt. Op encyclopedie.nl worden maar liefst 21 definities van het begrip gegeven en het synoniemenwoordenboek geeft saamhorigheid en lotsverbondenheid als alternatieven. “Solidariteit wordt vaak geassocieerd met die twee begrippen, maar mensen verzekeren zich natuurlijk niet vanwege de solidariteit”, benadrukken Ton de Bruin (tot voor kort werkzaam bij het Verbond) en Edgar Karssing (verbonden aan Nyenrode Business Universiteit) in een paper over verbondenheid, solidariteit en verzekeren. “Sterker nog, iemand verzekert zich geheel vanuit eigen belang, omdat hij zijn risico’s beheersbaar wil maken. Maar toch … door je te verzekeren (en door premie te betalen) draag je bij aan de solidariteit in Nederland.”
 
Pech of geluk
Beide mannen hebben zich flink verdiept in het thema en komen tot diverse vormen van solidariteit. Zij richten zich in hun paper echter vooral op het onderscheid tussen morele en technische solidariteit. Bij morele solidariteit gaat het om mensen die iets voor elkaar over hebben op basis van saamhorigheid of verbondenheid, terwijl bij technische solidariteit het resultaat vooropstaat.
“Als het gaat om verzekeren zijn er allerlei verschillende manieren waarop verzekerden solidair zijn met elkaar. Denk maar aan: laagopgeleiden met hoogopgeleiden, gezond met niet-gezond, mensen die preventie hoog in het vaandel hebben staan met mensen die geen preventieve maatregelen nemen, etc. In (bijna) alle gevallen staat bij een verzekering de technische solidariteit voorop. Het is namelijk een onbedoeld neveneffect van op zichzelf gericht gedrag,” schrijven ze in hun gezamenlijke paper.
 
Solidariteits-paradox
Voormalig politicoloog, econoom, bestuurskundige en sociaal filosoof prof. dr. J.W. de Beus maakte nog een ander onderscheid, namelijk tussen warme en koude solidariteit. Die laatste is vaak administratief, impliciet en voor een deel afgedwongen, zoals bij pensioenen. Warme solidariteit is gebaseerd op verbondenheid, saamhorigheid, betrokkenheid en zorgzaamheid. Volgens De Beus vormt de warme solidariteit de grondslag voor de koude variant. Als organisaties de solidariteit niet warm houden, verliezen de diverse vormen van koude solidariteit hun legitimiteit.

De vraag rijst wat dit voor verzekeraars betekent. Immers, hoe meer we weten over de manier waarop we solidair zijn, hoe minder we daartoe bereid lijken te zijn. De Bruin en Karssing wijzen er met klem op dat het gevaar bestaat dat technische en morele solidariteit met elkaar worden verward. Zij noemen dat de solidariteits-paradox en hoewel ze zelf geen antwoord geven op de vraag of verzekeraars zich moeten richten op de-solidarisatie of juist een reddingsoperatie op touw moeten zetten, leveren ze wel de nodige bouwstenen voor de meningsvorming.

Meer lezen? Bekijk het volledige artikel Verzekeren, technische solidariteit en morele solidariteit – Kiezen tussen de-solidarisatie en reddingsoperatie.

Het onderwerp leeft. Dat blijkt wel uit het aantal posts (1.324) en het aantal deelnemers (137) dat graag zijn mening wilde delen over solidariteit. Hun meningen zijn gepeild aan de hand van twee stellingen:

1. In onze samenleving merk ik dat we de laatste tijd veel minder solidair zijn naar elkaar.
2. Als ik kijk naar mijn eigen leefomgeving, dan moet de traditie van solidariteit hoog worden gehouden.

Nine, tussen de 18 en 25 jaar oud en hoog opgeleid, vindt dat “solidariteit inderdaad hoog moet worden gehouden. Met geld kun je niet alles kopen, solidair zijn naar elkaar betekent dat je dat ook eens zult terugkrijgen als je het nodig hebt. Het is goed om wat voor anderen over te hebben”.
Een van de cruciale factoren voor solidariteit is vertrouwen. Of, zoals Jacobien (46-55 jaar) het verwoordt: “Er is nog wel solidariteit, maar mensen worden kritischer met wie ze solidair willen zijn. Bijna iedereen wil wel geven aan een goed doel als hij overtuigd is dat het geld goed wordt besteed. Als dat vertrouwen er niet is, haken mensen af.”

Empathie
Andere factor betreft de empathie. Consumenten zijn solidair mits ze zich kunnen inleven in de situatie van een ander. Als het risico te ver van de eigen belevingswereld af staat of als de ernst niet wordt ervaren, willen mensen niet solidair zijn. Zoals Thea (46-55): “Helaas voor de boeren die zelf geen hagelverzekering afsluiten, omdat ze dat waarschijnlijk zonde van het geld vinden of denken dat het hun niet overkomt. Dan ook niet achteraf gaan lopen klagen: dat is echt eigen schuld, dikke bult. Goed dat de verzekering zich zo opstelt.”

Solidariteit bij verzekeraars
Opvallend is tot slot dat de consumenten heel goed kunnen verwoorden hoe zij aankijken tegen solidariteit binnen de verzekeringswereld. Zoals Pizzavriend (36-45), die meent dat verzekeringen die gebruikmaken van premiekorting, omdat je schadevrije jaren hebt gereden, niet solidair zijn. “Het zou solidair zijn als iedereen dezelfde premie betaalt”. Of tot slot Franky (56-70 jaar): “Verzekeraars zouden meer kunnen benadrukken dat onterecht gebruikmaken van voorzieningen kan leiden tot maatregelen waar mensen die de voorzieningen echt nodig hebben, de dupe van worden.”