Het is 9.15 uur. Woensdagochtend. Plaats van handeling is een trainingslokaal bij a.s.r. in Utrecht. In het lokaal zitten 19 gastdocenten in spé. Ze ogen een beetje zenuwachtig. Tussen al die verzekeraars, accountmanagers, gepensioneerden en zzp’ers valt er eentje extra op. En dat is Jan.
Jan komt uit Zeeland en is 62 jaar. Hij werkt al dertig jaar als gerechtsdeurwaarder en heeft zich opgegeven voor de training, omdat hij hoopt zijn kennis en kunde over te brengen aan mbo-studenten. “Ik kan oneindig putten uit mijn praktijk en van alles over de negatieve kanten van schulden vertellen. Maar ik ben wel benieuwd of ik ook de simpele dingen in een les kan behandelen. Ik weet bijvoorbeeld niks over de zorgverzekering.”
Het Verbond van Verzekeraars vaart vanaf 2025 een andere koers als het om financiële educatie gaat. De focus ligt niet meer op het basisonderwijs (met de gastles Fix je Risk), maar op het mbo. Insteek is om intensiever met de Stichting Leven en Financiën (LEF) samen te werken.
In een serie artikelen gaan we, onder de noemer Verzekeraars en LEF, in op verschillende aspecten van die nieuwe koers. Zo praten we onder meer met verzekeraars over hun visie op financiële educatie in het algemeen en op LEF in het bijzonder. In dit eerste deel staat de gastdocententraining van het LEF-programma Financieel Bewustzijn centraal.
Jan maakt zich niet zoveel zorgen. Hij is leergierig en bovendien vindt hij het leuk om jongeren bij de hand te nemen. “Ik heb zelf twee kinderen en merk dat ik het wel mooi vind om mijn kennis over te dragen.”
Hij is de eerste die zich voor mag stellen aan de groep. Het voorstelrondje bestaat uit een aantal korte vragen. Wie ben je? Wat doe je? Waarom heb je je opgegeven voor de gastdocenttraining van het LEF-programma Financieel Bewustzijn? Wat vind je spannend? En welke kwaliteiten ga jij inzetten bij de les op het mbo?
Eén voor één komen de gastdocenten naar voren en stellen zich netjes voor. Opvallend is dat iedereen relaxed voor de groep staat, maar ze allemaal volmondig toegeven het ‘wel spannend’ te vinden om straks voor een mbo-klas te gaan staan.
Het voorstelrondje is dit keer trouwens een voorstelronde. Het diverse gezelschap bestaat uit tien vrouwen en negen mannen, variërend in leeftijd van begin dertig tot bijna zeventig. “Het is inderdaad een grote en gevarieerde groep", vertelt Jan Willem van Rooij, de gastheer van de dag.
In het dagelijks leven is Jan Willem verantwoordelijk voor de medische dienst bij a.s.r. Daarnaast geeft hij geregeld een gastles voor de Stichting LEF. Vaak voor een klas mbo’ers, maar nu dus ook als trainer van nieuwe gastdocenten. Over zijn missie is hij helder: “Ik hoop dat jullie allemaal net zo enthousiast worden als ik en je vanavond meteen aanmelden voor je eerste LEF-les via info@lefnet.nl.”
De opzet van de dag is duidelijk. Jan Willem: “Pak je telefoon, scan de QR-code en wees welkom bij de lessonup.app. Wij gaan vandaag doen alsof we een mbo-klas zijn.” Bij de eerste handeling die alle gastdocenten in spé moeten doen (hun naam invullen), begint hij al te lachen. “In de klas zul je zien dat leerlingen heel creatief zijn en vaak niet hun eigen naam invullen. Daar kun je een heel punt van maken, maar ik denk altijd: het zij zo. En wees gerust als je die lessonup.app even niet snapt, want dan weten de studenten het wel. Zij werken vaak met hetzelfde systeem.”
Jan Willem vraagt te reageren op dé kreet van Pippi Langkous: ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan. Deze stelling breekt meteen het ijs.
De antwoorden verschijnen één voor één in beeld. ‘Story of my life’, zegt er een. “Ik heb nooit echt een studie afgemaakt, maar kom er altijd wel uit. Heb er zin in." Andere antwoorden? “Ik ga het wel ontdekken.” “Wil nog wel wat meer over de inhoud van de les weten.” En “vals vertrouwen is ook vertrouwen". De toon is gezet. De les kan beginnen.
“Waarom", vraagt Jan Willem aan een van de deelnemers, "heb jij een beeld dat mbo’ers anders zijn?” “Als ik van mijn dochter, die nu op het mbo zit, hoor waar ze zich druk om maken, is dat zeker niet beter of slechter dan wat studenten op het hbo doen, maar het is wel anders.”
Gerechtsdeurwaarder Jan haakt daarbij aan: “Grappig, want mijn ervaring is juist dat schulden door iedereen worden gemaakt. Een hbo’er maakt net zo goed schulden.” Jan Willem knikt en een van de andere gastdocenten reageert: “Klopt. En ik wil zeker niet generaliseren, maar mbo’ers groeien over het algemeen vaker op met schulden. Bovendien wordt het gesprek over geld bij hen thuis minder gevoerd. Dat blijkt uit allerlei onderzoek.”
Na een korte pauze gaat de klas weer verder. Er komt een korte film van YouTube voorbij op het scherm, onder de noemer Hoe werkt het puberbrein? De essentie? Er is vooral sprake van onbalans in het brein. Pubers kunnen hun gedrag nog niet controleren. Ze zijn slechte planners en erg gevoelig voor beloningen.
En dan is het tijd voor wat achtergronden. Een quiz. De eerste vraag is hoeveel procent van de mbo’ers te maken heeft met betalingsachterstanden. A. 7%. B. 16%. C. 23% en D. 36%. Het merendeel kiest voor D, maar het juiste antwoord is C. “Je kunt als docent mooi inspelen op zo'n vraag en bijvoorbeeld Klarna noemen", vertelt Jan Willem. “Je kunt ook wijzen op de kosten, onder meer van een jurk die tachtig euro kost, maar na anderhalf jaar door allerlei oplopende kosten ‘ineens’ is gestegen tot een schuld van 160 euro. Realiseer je daarbij wel dat bijna niemand in de klas er zomaar voor uitkomt schulden te hebben. Als je vraagt: wie heeft dit ook? reageert er niemand. Maar als je vraagt: Kees, heb jij dit wel eens bij iemand in je nabije omgeving meegemaakt? krijg je meestal wel antwoord.”
De klas luistert aandachtig naar Jan Willem en slaat alle tips goed op. De LEF-les wordt vaak aangevraagd als aanvulling op het vak Burgerschap, maar het mbo is heel breed. Bijna een half miljoen studenten, variërend in leeftijd van 16 tot pakweg 23 jaar, volgen beroepsopleidingen op vier verschillende niveaus. Hoe je daarmee omgaat? Jan Willem: “Spreek met passie. Waarom vind je het leuk om voor de klas te staan? Vertel over jezelf en houd het persoonlijk. Wat waren jouw blunders in het leven? En bovenal: straal uit dat je het leuk vindt en wees gewoon jezelf!”
Twijfel jij of je gastdocent wilt worden of ben je sowieso geïnteresseerd in de training van LEF? Mail dan naar info@lefnet.nl. Of bekijk de flyer! Zeker vier keer per jaar organiseert LEF een gastdocentenles, waarin de drie modules (Hoe krijg jij jouw geldzaken op orde? Hoe geef jij jouw geld uit? Hoe kom je aan geld?) aan bod komen. Binnen die modules is er overigens zat ruimte om onderwerpen te kiezen die goed passen bij je doelgroep. Denk onder meer aan beleggen/sparen en crypto's, maar ook aan (online) gokken.
Ook de les die het Verbond van Verzekeraars heeft laten ontwikkelen (Zelfverzekerd!), maakt deel uit van het LEF-aanbod. “Voor alle lessen geldt dat ze vooral als leidraad zijn bedoeld", besluit Jan Willem. “Het belangrijkste van een gastles is namelijk dat je verbinding maakt. Ga het gesprek aan met de groep en gebruik de haakjes die de studenten vaak zelf geven.”
(Tekst: Miranda de Groene - Beeld: Stichting LEF)
Jan Willem is inmiddels een doorgewinterde gastdocent. Hij weet wat hij kan verwachten, maar ook hij laat zich wel eens verrassen. Als een van de aanwezige dames benadrukt dat ze niet goed weet hoe ze om moet gaan met “mbo'ers op badslippers of met hoodies die ongeïnteresseerd en onderuitgezakt in hun stoel hangen”, zegt hij glimlachend: “ga op je gevoel af en laat je verrassen. Ik heb één keer zo’n jongen in de klas gehad die met een hoodie ongeïnteresseerd achterin zat. En terwijl ik hem zo liet zitten en mijn aandacht richtte op de rest, zag ik hem bij het onderwerp belastingteruggave ineens opveren. Ik had zijn volle aandacht. Aan het einde van de les vertelde hij vol trots dat hij het had geregeld. Hij had zijn teruggave aangevraagd. Dat zijn mooie ervaringen hoor!”
Hij benadrukt dat er voor gastdocenten altijd een mogelijkheid is om eerst met een ervaren docent mee te kijken in de klas. “Maar", zo besluit hij, “ik waarschuw jullie vast. Er zijn gastdocenten die na één gastles al meer willen en het onderwijs zo leuk vinden dat ze zelfs de overstap willen maken.”
Meer informatie is te vinden op de website van LEF. Vragen of opmerkingen? Mail dan naar Petra de Lange.