Van 1 oktober 2022 tot en met 31 december 2024 gold er een tijdelijke buitenwettelijk maatregel waardoor 60-plussers die een arbeidsongeschiktheidsuitkering aanvragen een vereenvoudigde WIA-beoordeling kunnen krijgen. In de voorjaarsnota is het voornemen opgenomen dat deze maatregel per 1 september 2025 voor een periode van twee jaar opnieuw wordt ingesteld. Deze maatregel, ingevoerd om de forse achterstanden bij het UWV terug te dringen, lijkt op korte termijn effectief. Op jaarbasis werden er zo’n 10.000 extra beoordelingen gedaan, waardoor de achterstanden bij het UWV afnamen. De maatschappelijke nadelen zijn echter aanzienlijk.
Het meest in het oog springende nadeel betreft de arbeidsparticipatie: het aantal 60-plussers dat de arbeidsmarkt verlaat neemt toe. Doordat de WGA-uitkeringen van 60-plussers buiten de reguliere premieheffing vallen, vervalt voor werkgevers de financiële prikkel om de WIA-instroom te beperken. Feitelijk ligt de grens al op 58-jaar. Als een 58-jarige werknemer langdurig ziek wordt, komt deze immers pas 2 jaar later bij de WIA-poort. In de praktijk dreigt de regeling daardoor als een soort van VUT-regeling te werken, wat haaks staat op het kabinetsbeleid om oudere werknemers langer aan het werk te houden. Hierdoor staan meer mensen eenvoudigweg eerder en langer aan de kant, terwijl deze mensen hard nodig zijn om de arbeidsmarkttekorten zoveel mogelijk te beperken. Tevens is het voor henzelf ook financieel en sociaal beter om mee te blijven doen.
Financieel gezien leidt de maatregel tot stijgende WIA-uitgaven. Met deze maatregel zijn op jaarbasis ongeveer 2.200 nieuwe WIA-uitkeringen meer toegekend dan zonder die maatregel. Over de gehele looptijd tussen oktober 2022 en eind 2024 resulteerde de regeling in bijna 5.000 extra WIA-uitkeringen. Ook aanvullende verzekeringsproducten, zoals WIA-excedentverzekeringen, worden geraakt omdat zij afhankelijk zijn van de beoordeling door het UWV.
Daarnaast kan de 60-plusmaatregel leiden tot ongewenste schommelingen in de publieke WGA-premie. In 2024 daalde de publieke WGA-premie fors (-11%) vanwege de 60-plusmaatregel; een jaar later was er weer een flinke stijging van deze premie (+8%) omdat de 60-plusmaatregel niet zou worden voortgezet in 2025. Voor werkgevers is het complex om op basis van deze schommelingen langjarig beleid te maken. Dergelijke schommelingen, als gevolg van tijdelijke buitenwettelijke maatregelen, moeten dan ook zoveel mogelijk worden voorkomen.
De uitdaging is nu om deze tijdelijke maatregel niet als structureel instrument te laten wortelen. Alleen met hervormingen in manier van beoordelen, meer activerende prikkels en gerichtere aandacht voor preventie en re-integratie en een beperking van onnodige herbeoordelingsaanvragen kunnen we toewerken naar een toekomstbestendig stelsel dat recht doet aan zowel het individu als de samenleving.
Daan Schmitz is beleidsadviseur Sociale Zekerheid bij het Verbond.