Er zijn genoeg voorbeelden van rechtszaken die ngo’s aanspannen om het ESG-gedrag van bedrijven aan te pakken. Zowel in binnen- als buitenland. Een aantal kwam voorbij tijdens de deelsessie Bestuurdersaansprakelijkheid en ESG tijdens de Schademiddag die het Verbond op 7 juni in Bussum organiseerde. Zoals die van de Peruviaanse boer Saul. Hij heeft een rechtszaak aangespannen tegen het Duitse energiebedrijf RWE en is in hoger beroep gegaan.
Het kan haast geen toeval zijn dat de deelsessie over bestuurdersaansprakelijkheid plaatsvindt in de Boardroom van Spant! Voor een groep zeer geïnteresseerde verzekeraars staan Jochem Spaans en Tim Sweerts van advocatenkantoor Allen & Overy. Sweerts is procesadvocaat en Spaans is partner en gespecialiseerd in bestuursrecht. Beiden zijn expert op het gebied van ESG-risico’s en hoe je daar het beste mee om kunt gaan.
Corporate Governance Code
In de zaal zijn weinig of geen juristen aanwezig en daarom starten de twee met een korte les theorie. Wat is bestuurdersaansprakelijkheid? En wat is er voor bestuurders geregeld? Wanneer kun je (persoonlijk) aansprakelijk worden gesteld? “Belangrijke leidraad is de Corporate Governance Code die in 2022 is geactualiseerd”, legt Sweerts uit.
Deze code zegt, kort samengevat, dat een bestuurder zich moet richten op duurzame lange termijn waardecreatie. “Dat geeft impliciet al aan dat de focus niet op de korte termijn en op cashen is gericht.”
Druk van alle kanten
Het uitgangspunt bij bestuurdersaansprakelijkheid is nog steeds dat een bestuurder niet aansprakelijk is voor wat de vennootschap doet, vervolgt Sweerts zijn relaas. “Je moet een hoge drempel over voordat sprake is van een persoonlijk ernstig verwijt. Er moet met andere woorden wel echt iets aan de hand zijn.”
Aan de andere kant, valt Spaans hem bij, “hebben we als het om ESG gaat met een veelkoppig monster te maken. Er ligt veel druk op bestuurders. Lees de krant er maar op na. Koppen als Milieudefensie dreigt bestuursleden Shell persoonlijk aansprakelijk te stellen of Het echte klimaatactivisme zal van de banken moeten komen zijn aan de orde van de dag.”
"Het maakt bijna niet meer uit wat de rechter vindt. Alleen al door de dreiging van een rechtszaak verandert het gedrag"
Green pressure
Volgens Spaans zijn er veel verschillende vormen van green pressure, die bovendien uit veel hoeken komt en diverse risico’s met zich meebrengt. “Je kunt er simpelweg als bestuurder niet lichtvaardig over denken. De verwachtingen van de markt en de manier waarop de samenleving naar jou kijkt, veranderen razendsnel. Ook de focus van toezichthouders en overheid ligt op greenwashing en de manier waarop jij als bedrijf rapporteert. In de praktijk zien we ook steeds vaker impact litigation. Daarbij maakt het haast niet meer uit wat de rechter er uiteindelijk van vindt. Alleen al door de dreiging van een rechtszaak verandert het gedrag.”
Geen nationale zaak
En om het allemaal nog wat ingewikkelder te maken, benadrukt hij dat ESG-litigation allang geen nationale aangelegenheid meer is. “De Urgenda-zaak en de uitspraak in de zaak die Milieudefensie aanspande tegen Shell tonen wel aan hoe vergaand één uitspraak kan uitpakken. Dat Shell is veroordeeld om zich te houden aan de doelen van het Parijsakkoord, is juridisch baanbrekend. Het is wel de vraag of de rechter bij andere ondernemingen tot een gelijk oordeel zou komen.”
De volgende sheet laat een plaatje van de wereld zien, met hier en daar pijltjes en opsommingen van belangrijke rechtszaken. Spaans tilt er eentje uit. In Duitsland. “De zaak van de Peruviaanse boer Saul is er één om te volgen. Hij heeft een boerderij die naast een meer ligt. Door de klimaatverandering is de waterspiegel flink gestegen. Een groot deel van zijn landerijen ligt onder water en is niet meer bruikbaar. Hij probeert niet om de causaliteit aan te tonen met de wereldwijde klimaatverandering, maar claimt ‘slechts’ dat het Duitse bedrijf RWE voor minder dan 1 procent verantwoordelijk is. Hij claimt ook maar een navenant klein deel van zijn schade. Die schadeclaim is niet groot, maar dit kan een baanbrekende uitspraak worden. In het hoger beroep vindt nu de verdere onderbouwing plaats. Ik ben reuze benieuwd hoe dit afloopt."
Wat kun je zelf doen?
Allen & Overy ziet bij cliënten steeds vaker een verschuiving in het denken over ESG. Sweerts noemt dat logisch. “De eisen nemen snel toe. Er wordt ook maatschappelijk steeds meer verwacht dat je duurzaamheidsoverwegingen meeneemt.”
Aan het slot van hun betoog hadden de twee juristen nog wat tips voor de aanwezigen in petto. “Stel realistische doelen die ook in verhouding staan”, is misschien wel een van de belangrijkste. “En zorg dat deze meetbaar zijn, zodat je betrouwbaar en kloppend verslag kan doen.”
Was dit nuttig?