Nederland zakt weg. Letterlijk. We isoleren. We installeren. We innoveren. Maar onder onze voeten zakt een miljoen woningen letterlijk de grond in. We discussiëren over warmtepompen, houtstook en zonnepanelen, maar we kijken weg van het fundament waarop dat allemaal rust: de fundering. En die zakt.
Funderingsproblematiek is de grootste stille woningcrisis van Nederland. Maar aandacht? Die is er maar mondjesmaat. Er is geen hype, er zijn geen headlines. Er zijn alleen scheuren in de muur, schimmel in de hoeken en slapeloze nachten voor mensen die hier nooit voor kozen, maar wel voor moeten betalen.
Funderingsschade is geen toekomstprobleem. Het is nu.
Is het nieuw? Nee, funderingsschade is geen onzeker voorval: het ontstaat over tientallen jaren. Het heeft te lang kunnen door etteren en daardoor is kostbare tijd verloren gegaan. Tijd waarin gewerkt had kunnen worden aan structurele oplossingen. Het probleem is niet plotseling ontstaan, maar het is jarenlang genegeerd.
"Funderingsschade is geen toekomstprobleem. Het is nu."
Funderingsschade is een sluipende crisis met een enorme impact op mensen én op de woningmarkt. Huizen verzakken. Woningeigenaren zitten vast in een woning die ze niet meer kunnen verkopen. Banken en verzekeraars kijken bezorgd naar de situatie van hun klanten: wat doet het met mensen als hun huis scheef zakt en de zekerheid van een eigen woning wegvalt?
Want wat is de oorzaak? Niet de bewoners. Maar het systeem. Fluctuerende grondwaterstanden, bodemdaling en keuzes in waterbeheer die jarenlang andere belangen dienden, maar wél hebben bijgedragen aan funderingsschade. Versterkt door klimaatverandering. Tienduizenden huizen in Nederland kampen al met ernstige funderingsproblemen. En wat wordt er gedaan? Er wordt gemeten, vergaderd en er wordt een keer een folder verstuurd.
Maar je kunt een scheur in je muur niet dicht praten. Je kunt geen huis rechttrekken met beleidstaal. En je kunt als overheid niet roepen dat we “samen moeten verduurzamen”, terwijl bewoners verzuipen in de herstelkosten.
Waar blijft de actie?
Momenteel is het beleid versnipperd. In een brei van goede bedoelingen en een voortdurende zoektocht naar duidelijkheid ontstaat inactiviteit, waardoor de funderingscrisis verder kan uitbreiden. Wat we nodig hebben, is landelijke regie. Centrale coördinatie. Een overheid die zegt: dit lossen we samen op.
De eerste aanzetten zijn er, met het RLI-rapport Goed Gefundeerd en het ABDTOP-rapport De olifant onder de kamer. Maar de uitvoering blijft steken. Het kabinet wisselt. Dossiers schuiven door. En de scheuren worden almaar groter.
"Je kunt als overheid niet roepen dat we “samen moeten verduurzamen”, terwijl bewoners verzuipen in de herstelkosten."
Een koper heeft een onderzoekplicht, maar een fundering is lastig te onderzoeken. Een volledig funderingsonderzoek is een bijzonder grondig, kostbaar en tijdrovend traject. In de huidige overspannen woningmarkt zijn er kopers die denken dat zo’n onderzoek hun kans op een woning verkleint, of zelfs volledig verknoeit. Tegelijkertijd praten we over herstelkosten die al snel oplopen tot €60.000 à €120.000. Onverzekerd. Onvoorzien.
Daarom moet er uiterlijk in 2027 een informatieplicht komen: een funderingslabel, net zo normaal als het energielabel. Zodat kopers wéten waar ze aan beginnen. Meer transparantie leidt tot eerlijkere prijzen, betere keuzes én minder schade.
Ook voor hypotheekaanbieders en verzekeraars is dit van levensbelang. Als het onderpand zijn waarde verliest, raakt dat het hele financiële systeem.
Drie onvermijdelijke vragen
De funderingscrisis dwingt ons tot het beantwoorden van een aantal fundamentele vragen:
1. Wie draagt verantwoordelijkheid voor schade die mede is veroorzaakt door publieke keuzes, zoals waterbeheer en grondwaterpeil?
2. Hoe zorgen we voor transparantie vóór aankoop, zonder kopers klem te zetten in een onmogelijke marktpositie?
3. En misschien wel de belangrijkste: hoe organiseren we een eerlijke oplossing?
Een eerlijke oplossing betekent dat de overheid erkent dat zij deel is van het probleem en daarmee ook deel moet zijn van de oplossing en een financiële bijdrage levert.
Zolang er geen duidelijke keuzes worden gemaakt over publieke verantwoordelijkheid voor funderingsschade, blijft de rekening bij de individuele woningeigenaar liggen. Die wordt geconfronteerd met een financieel probleem dat hij niet heeft veroorzaakt en vaak niet kan dragen. Dat is onwenselijk, onrechtvaardig en maatschappelijk onverantwoord.
We kunnen het tij keren
De funderingscrisis is geen toekomstbeeld. Het is nu. Maar we kunnen het tij keren. De maatschappelijke aandacht groeit. De aanbevelingen liggen er. Nu is het tijd om in actie te komen.
Daarom deze oproep:
• Start een Nationaal Funderingsfonds, met directe steun, géén leningen.
• Voer het funderingslabel in, zodat kopers weten waar ze aan toe zijn.
• Zet funderingsproblematiek structureel op de politieke agenda, vóór het te laat is.
De bodem onder Nederland zakt. Letterlijk én figuurlijk. En als we dit probleem blijven negeren, zakt ook het vertrouwen in de overheid, de bouwsector en de financiële wereld. Dus nee, dit is geen technisch probleem. Dit is een maatschappelijk probleem. Dit is een financiële tijdbom.
Dit is hét moment om het voortouw te nemen. Want als we achter de kudde aan blijven lopen, lopen we in de shit.
Lara van Waas is beleidsadviseur bij het Verbond van Verzekeraars.