Het is aangenaam vertoeven in de evenementenlocatie van het onderzoeksdorp. In het glazen gebouw is het net alsof je buiten bent: veel licht, vrij uitzicht, niet te warm en niet te koud. “Het is precies goed hier, en ik heb helemaal geen duf moment gehad”, merkt een deelnemer ’s middags op. Wel is er gedurende de dag af en toe een kort, ietwat afleidend ratelend geluid te horen. Het is het dakraam boven ons hoofd dat automatisch open en dichtgaat voor een optimaal binnenklimaat. “Het gebouw is helemaal van goed te recyclen glas. In de rest van Nederland mag deze bouw nog niet, maar in dit regelluwe dorp is het Bouwbesluit uitgezet,” vertelt Green Village-directeur Marjan Kreijns.
The Green Village van de TU Delft is een regelluw openluchtlaboratorium waar studenten, startups, bedrijven, overheden en burgers innovaties testen. Burgers? Ja, want er wonen échte mensen in tiny houses, studentenkamers en rijtjeshuizen. Er wordt gewoond, gewerkt én geleerd binnen de drie thema’s:
Duurzaam bouwen en renoveren | Toekomstig energiesysteem | Klimaatadaptieve stad
Dat oplossingen voor een duurzamer leven hard nodig zijn, wordt duidelijk uit de drie korte colleges van wetenschappers Herman Russchenberg, Matthijs Kok en Cees Oerlemans. Ondanks afspraken zoals het Parijsakkoord stijgt de CO2-uitstoot wereldwijd nog altijd. “Wist je dat de levensduur van een CO2-molecuul wel 150 tot 200 jaar is? Dus wat we jaren geleden uitstootten, is nu nog aanwezig in de atmosfeer”, vertelt Russchenberg. “En dat geldt ook voor onze uitstoot over 100 jaar.”
Die uitstoot heeft, zoals we allemaal inmiddels weten, invloed op het klimaat op aarde.
Het verandert en leidt tot meer extreem weer. In Nederland merken we dat door de stijging van de temperatuur, zachte winters, langere periodes van droogte en hevigere storm en neerslag. In de afgelopen jaren is het qua weer vrij rustig, dus kan het soms voelen alsof het nog wel meevalt. Maar Zuid-Europa en landen rond de evenaar hebben er al op veel grotere schaal mee te maken. Kortom: klimaatverandering maakt de extremen extremer. Óók bij ons.
“Ik volg deze masterclass, omdat het voor mij belangrijk is om te weten wat te doen met prijs in de toekomst. Want waar krijgen we als verzekeraars mee te maken? Ten tweede ben ik vanuit productontwikkeling diegene die zich bezighoudt met duurzaamheid. Vanuit beide onderdelen dus interessant. Zo’n dag inspireert me.”
Matthijs Kok, professor Flood Risk, geeft vervolgens een kijkje in het Nederlandse watersysteem dat te maken heeft met 3 type bedreigingen. Het falen van primaire keringen (grote rivieren en de zee), het falen van secundaire keringen (kleine rivieren) en hevige neerslag. Volgens Kok is 60 procent van ons land kwetsbaar voor overstroming vanuit de zee, meren en grote rivieren, met in sommige gebieden meer dan 5 meter diepte. Gelukkig zijn er de waterschappen die ons watersysteem beheren, maar ook die instellingen moeten leren omgaan met het veranderende klimaat.
De normen voor dat watersysteem zijn 10 jaar geleden aangescherpt en er wordt nu volop geïnvesteerd in dijkerversterking en bergingspolders. Kok: “Is het op orde? Nog niet, want de aanpassingen kosten veel tijd. Is er meer extreem weer? Ja, maar door de investeringen neemt de overstromingskans af.” Toch blijven er volgens hem wel altijd risico’s. “We kennen de maxima van bijvoorbeeld zeespiegelstijging en extreem weer simpelweg niet, waardoor veel scenario’s mogelijk zijn.”
Het ochtendprogramma wordt afgerond door promovendus waterbouwkunde Cees Oerlemans. Hij onderzoekt buitendijkse overstroming, verzekerbaarheid en klimaatlabels voor overstromingrisico’s met focus op inboedel en opstal. Hij laat zien dat de kans op wateroverlast in veel gebieden kan verschillen. Oerlemans presenteert over zogenoemde dry-flood proof-maatregelen (het water buiten houden) en 'wet flood-proof-maatregelen (schade beperken als het water binnenkomt). Hij laat zien dat met klimaatadaptieve maatregelen veel schade kan worden voorkomen in hoog-risicogebieden én dat de kosten van adaptatie niet hoog hoeven te zijn.
Na de colleges leidt directeur Kreijns de groep rond, het startpunt is het ‘dorpsplein’. “Door extreem weer hebben steden meer vergroening nodig. Dat is niet altijd makkelijk, want gemeenten zien er bijvoorbeeld op toe dat pleinen hun functie behouden. Dit plein heeft die funtie én is groen. En ook de ambulance kan erdoor,” legt ze uit. “Stedenbouwkundigen testen hier wat voor soort groen het beste werkt bij wateroverlast en hittestress met als doel om lokaal water op te vangen en te recyclen. Hier wordt het water gebruikt in toiletten, maar er wordt ook onderzoek gedaan naar hergebruik bij sportclubs.”
De groep loopt verder, langs klimaatadaptieve parkeer- en terreinverharding voor vergroening en waterinfiltratie. En langs het Bufferblok dat regenwater vlak onder het wegdek opvangt. Even verder staan rijtjeshuizen. Kreijns: “Op dit hoekhuis ligt een uitklapdak met wateropvang, groendak en zonnepanelen.” Ze legt uit dat dit dak bijdraagt aan de energievoorziening van de woning, helpt tegen wateroverlast en zorgt voor goede isolatie. Uit onderzoek blijkt dat het huis op warme zomerdagen veel koeler is dan de twee naastgelegen woningen. “En het bedrijf dat dit dak maakt, heeft onlangs een hele straat in Helmond in één klap duurzamer gemaakt.”
“De afgelopen twee jaren waren rustige schadejaren qua klimaat, maar vandaag besef ik me weer dat het nu rustig kan zijn, maar voor hoelang? Bewustwording is daarom belangrijk. Niet alleen voor mij, maar ook voor onze klanten. Als je iets meemaakt, ben je je bewust. Maar zo niet, hoe kunnen we bewustwording van klimaatrisico’s onder klanten dan vergroten? In interne projecten analyseren we verschillende schadeoorzaken, maar over overstroming hebben we nog niet zoveel data. Deze masterclass geeft me meer inzichten en kennis van databronnen zoals het Landelijk Informatiesysteem Water en Overstromingen (LIWO).”
Met de kennis over klimaatadaptieve innovaties op zak is het tijd voor de serious game Where We Move. De deelnemers kruipen in de huid van burgers in verschillende wijken, met andere risico’s op overstroming of wateroverlast. Ook heeft iedereen een ander budget, wat impact heeft op preventiemaatregelen. Met dobbelstenen wordt bepaald ze te maken krijgen met overstroming of wateroverlast. Het spel wordt niet alleen vandaag ingezet, maar wordt ook gespeeld door instellingen als gemeenten en banken. De geanonimiseerde data wordt vervolgens geanalyseerd uit uitgewerkt in een nog te publiceren openbaar rapport.
De takeaywas van deze groep verzekeraars na de colleges, de rondleiding en het spel? Het begint bij bewustzijn van de risico’s. Als je lekker woont en geen inzicht hebt in de risico’s, neem je geen actie. Ook maakt het uiteenlopende budget in het spel indruk. Want hoe minder je kan uitgeven, hoe minder maatregelen je kan nemen en hoe kwetsbaarder je bent. "Samen met banken en gemeenten wijken verbeteren", is iets dat de deelnemers opperen. Collectieve, preventieve maatregelen. Actie aan de voorkant in plaats van achteraf.
“Als Product Manager houd ik me bezig met onze particuliere schadeverzekeringen zoals inboedel en opstal. Omdat NN Group partner is van The Green Village ben ik hier al vaker op gezoek geweest, en met plezier! Bijvoorbeeld voor productverbetering zoals onze woonverzekering die nu 10 duurzaamheidskenmerken kent. Vandaag ben ik hier om meer te leren over wateroverlast. Vrijdag ben ik er trouwens weer, dan met collega’s in het kader van hittestress.”
Vylon Ooms, beleidsadviseur Klimaatadaptatie bij het Verbond en host van deze masterclass laat zien dat er al publiek-private initiatieven zijn, zoals NL AAA-Klimaatbestendig. Er wordt nagedacht over en onderzoek gedaan naar waar te bouwen, en hoe? Ooms: “Er zijn nog veel grijze gebieden en verzekeraars zoeken inzicht in de potentiële rollen in klimaatadaptatie zoals het waarborgen van verzekerbaarheid, goede informatievoorziening (informatie over maatregelen en early warning), investeren in klimaatadaptieve projecten en een klimaatrobuust schadeherstel. En ook deze masterclass helpt bij het invullen daarvan.”
In The Green Village is het een komen en gaan van onderzoekers. Is het onderzoek afgerond? Dan maak je plaats voor nieuwe innovaties. Dat maakt dat er regelmatig iets nieuws is te leren. Dit was de eerste Masterclass Klimaatschadepreventie bij wateroverlast van het Verbond en de TU Delft. Maar er zijn plannen voor een tweede editie in 2026. Interesse? Neem contact op met opleidingsadviseur Steven Robijn.
Tekst en beeld: Ellen Jonges