“Poetin krabbelt aan grenzen. Xi heeft zichzelf voor het leven benoemd en Trump verzwakt de NAVO door de bijstandsclausule te relativeren. De conclusie is snel getrokken: we leven in een boze wereld. Europa zal dus meer moeten samenwerken.” Dat is in vier zinnen de boodschap die Arend Jan Boekestijn vandaag aan de deelnemers van de Verbondscourse meegeeft.
Boekestijn is universitair docent International Relations aan de Universiteit van Utrecht en laat geregeld zijn licht schijnen op de politieke en economische gevolgen van de huidige geopolitieke verschuivingen. Zo ook vandaag. Hij staat voor ‘de klas’ in Den Dolder. In de klas zitten 28 deelnemers aan de Verbondscourse die vandaag met het eerste blok van start zijn gegaan (zie ook kader). Boekestijn blijkt een ervaren spreker die zijn ‘leerlingen’ meeneemt op een wereldreis en met name rake woorden spreekt over het populisme.
Populisme is overal
Er is bij hem geen enkele ruimte voor twijfel: het populisme viert hoogtij. “De feiten zijn niet meer belangrijk. Sterker nog, er is geen meetlat meer om waarheden van onwaarheden te scheiden. Dat betekent dat wij meer leugens op ons af krijgen en dus steeds minder vertrouwen hebben.”
Hij kijkt naar een van de deelnemers die vooraan zit en zegt: “Je hebt geen idee hoe de Russen om de tuin worden geleid. Poetin suggereert dat hij de enige is die zijn volk kan beschermen tegen een aanval van het Westen. Net zoals Trump zegt dat de Mexicanen een gevaar vormen. Hij stuurt er zelfs soldaten op af. Stemming maken om stemmen te winnen. Lekkere wereld hé?”
Kort samengevat werkt het populisme als volgt: het volk is moreel zuiver. De elite is corrupt en de regering moet naar het volk luisteren. Boekestijn: “En natuurlijk weet de Amerikaanse kiezer dat zijn leider vrouwen lastigvalt, maar die ander (Hillary Clinton) is zo gedemoniseerd dat ze Trump zijn zonden vergeven. Daarom krijgt Baudet ook veel stemmen. Zijn achterban is het heus niet altijd met hem eens, maar vindt Rutte met zijn zogenoemde kartelpolitiek nog erger. De politiek zit verstrikt, overal, en dat is een groot probleem.”
Botsende belangen
Volgens Boekestijn leven wij in een boze wereld waarin de belangen van staten voortdurend met elkaar botsen. “Het menselijk materiaal is niet best, zei mijn vader vroeger altijd. Wij leren onze kinderen dat ‘wie goed doet, goed ontmoet’, maar die moraal kun je niet doortrekken naar het niveau van staten. Iedere regering is genoodzaakt om op te komen voor de belangen van zijn eigen burgers. Zolang we geen wereldregering hebben, hebben we dus botsende, nationale belangen. Bovendien zijn staatslieden altijd uit op meer macht, want dan kunnen ze beter voor die belangen zorgen.”
Hij somt het rijtje somber op. “Europa kan niet goed samenwerken. Rusland krabbelt aan onze grenzen en doet alles dat God verboden heeft. China ondermijnt het westen, dus dat is ook foute boel. En Trump heeft de NAVO kapotgemaakt.” Boekestijn kijkt eens rond. “Moet je dat eens tot je door laten dringen? Dan snap je vanzelf dat macht tegenmacht vereist. Als iemand jou aanvalt op het schoolplein moet je vrienden hebben. Datzelfde geldt voor Europa. We moeten een vuist maken, op allerlei gebieden.”
Europa
Het antwoord, of “de sleutel” zoals Boekestijn het omschrijft, ligt dus in Europa. ”We hebben meer Europa nodig, maar de burger is daar faliekant tegen. Die mensen in Bussel worden als ‘zakkenvullers’ gezien, terwijl zij er juist voor zorgen dat conflicten tussen lidstaten vreedzaam worden opgelost. Als Europa er niet in slaagt om meer te gaan samenwerken, worden we helemaal tegen elkaar uitgespeeld door de grote mogendheden.”
De vraag kan niet uitblijven: of verzekeraars ook meer moeten samenwerken? “Dat is een interessant debat”, reageert Boekestijn. “De banken zeggen dat er meer fusies moeten komen, omdat ze anders niet kunnen overleven in de boze wereld. In de verzekeringswereld is er echter, net zoals bij die banken, nog geen echte grote Europese markt. En die is wel nodig als wij in de toekomst goed willen concurreren met grote internationale spelers. Ik zou wel voor voorzichtigheid willen pleiten. Er moet immers altijd voldoende concurrentie zijn om de premies laag te houden.”
Meer gevaar ziet Boekestijn wat dat betreft van de Britten komen. “Juist op het moment dat een sterk Europa meer dan ooit nodig is, gaan de Britten ons verlaten.” Overigens voorspelt hij dat de Brexit nog lang gaat duren. “Straks komen de Britten erachter dat een handelsverdrag heel wat minder aantrekkelijk is dan lidmaatschap van de gemeenschappelijke markt. Dat laatste biedt namelijk een plaats aan tafel waar de standaarden worden vastgesteld. Als je daar niet meer zit, word je ‘rule taker’, een weinig aanlokkelijk perspectief.”
Kans op oorlog
Zijn slotconclusie is ronduit pessimistisch te noemen: de wereld wordt steeds instabieler en daarmee ook gevaarlijker. “Na de Koude Oorlog leek het even veiliger te worden, maar dat is helemaal weg. De democratie is zelfs aan het verliezen op wereldschaal. Gemeenschappelijke waarden nemen af. Europa verzwakt, Amerika trekt zich terug en China komt op. De kans op oorlog neemt toe. Er zijn experts in Amerika die denken dat een oorlog tussen China en Amerika onvermijdelijk aan het worden is. We moeten er echt alles aan doen om dat te voorkomen. Van mij mag Thierry Baudet op zijn kop gaan staan, maar Europa móet sterker worden.”
Over de VerbondscourseDit jaar is het de dertiende keer dat het Verbond van Verzekeraars een Verbondscourse voor veelbelovende, talentvolle managers van verzekeraars organiseert. In vier blokken krijgen de deelnemers te maken met diverse thema’s, dilemma’s en keuzes. Met inspirerende sprekers, waaronder econoom/journalist Mathijs Bouman, trendwatcher Sander Duivestein en Arend Jan Boekestijn, maar ook met bezoeken aan de Tweede Kamer, en gesprekken met VNO-NCW, de AFM, en genoeg tijd voor reflectie en interactie. Meer weten? Kijk op de site van het Verbond. |
Was dit nuttig?