Toekomst van de arbeidsmarkt

De flexibilisering van onze arbeidsmarkt vraagt om actie, maar zelfs na jaren praten, blijft de grote vraag: hoe? DNB stelde onlangs dat de werkgeversverplichtingen voor zieke werknemers moeten worden beperkt, maar ziet niets in het collectief verzekeren van het tweede ziektejaar. Wat DNB wel wil, vertellen Marco Hoeberichts en Maikel Volkerink.

Hoeberichts en Volkerink zijn twee van de vier auteurs van de divisie Economisch Beleid & Onderzoek die de DNB Analyse Toekomst van de arbeidsmarkt hebben geschreven. Volgens de vier auteurs is onze arbeidsmarkt zo flexibel geworden dat we daar in Nederland in zijn doorgeschoten. “Die grote verschillen, onder meer tussen werknemers met een vast of flexibel contract en zzp’ers, hebben de afgelopen decennia bijgedragen aan een sterke groei van flexibel werk. De schotten tussen die verschillende arbeidsvormen belemmeren echter ook de doorstroom op diezelfde arbeidsmarkt. Dat betekent dat een steeds groter deel van werkend Nederland ongewild langdurig in de flexibele schil blijft zitten. Die tweedeling kan worden tegengegaan door diverse hervormingen, waardoor flexibele arbeid wordt ingeperkt, maar ook door het aanbieden van vaste contracten aantrekkelijker te maken voor werkgevers.”

DNB heeft onlangs gepleit voor een verkorting van de loonbetaling van twee naar één jaar. Waarom?

“Zoals gezegd is de flexibilisering van de arbeidsmarkt in Nederland doorgeschoten. Als we mensen die ongewild in een flexibele arbeidsrelatie zitten, meer kansen willen bieden op een vast contract, moeten we een paar dingen doen. Het eerste is het flexibele contract aanpakken, zoals sociale partners dat ook zijn overeengekomen. Het tweede is dat het vaste contract aantrekkelijker moet worden gemaakt voor werkgevers. De Commissie Borstlap heeft daarvoor al verschillende mogelijkheden op een rijtje gezet. Je kunt denken aan het versoepelen van het ontslagrecht, meer interne wendbaarheid of aan het verkorten van de periode waarin zieke werknemers recht hebben op loondoorbetaling. Nederland loopt internationaal sterk uit de pas met de bescherming die het vaste contract biedt. Dat geldt ook voor de duur van de verplichte loondoorbetaling bij ziekte.”

Volgens het CPB leidt een kortere loondoorbetaling juist niet tot meer vaste banen en heeft het zelfs een negatief werkgelegenheidseffect. Waarom zou een nieuw Kabinet er dan toch voor moeten kiezen?

“Vooral voor kleine bedrijven zijn de verplichtingen voor langdurig zieke werknemers een groot risico. Het gaat dan niet alleen om het financiële risico van de loonkosten, maar vooral om de overige verplichtingen die komen kijken bij re-integratie. Het CPB schreef inderdaad eerder dat het verkorten van de loondoorbetalingsperiode zonder aanvullend beleid op macroniveau per saldo niet meer werkgelegenheid oplevert en gepaard gaat met hogere kosten door extra WIA-instroom. Op bedrijfsniveau hebben (kleine) bedrijven die worden geconfronteerd met een langdurig zieke werknemer echter wel degelijk baat bij een kortere loondoorbetalingsperiode. Zo’n bedrijf bespaart immers aanzienlijke kosten voor re-integratie en loondoorbetaling. Het nadeel van meer instroom in de WIA en minder arbeidsparticipatie vraagt wat ons betreft om aanvullend beleid. Het schrappen van het tweede loondoorbetalingsjaar kan niet de enige beleidsoptie zijn, maar zou in onze ogen deel moeten uitmaken van een groter pakket aan maatregelen om de nadelen van de doorgeschoten flexibilisering tegen te gaan.”

Hoe is er vooralsnog op jullie voorstel gereageerd?

“Iedere maatregel om het vaste contract wendbaarder te maken, ligt heel gevoelig. Ook nu is er fel op gereageerd. Sociale partners hebben in de SER juist een akkoord gesloten over de arbeidsmarkt. Dit akkoord steunen wij ook van harte, maar ons advies aan een nieuw kabinet zou ook zijn om nog iets verder te kijken.”

Het huidige demissionaire Kabinet heeft eerder voorgesteld het tweede ziektejaar collectief uit te voeren, maar daar uiteindelijk weer van afgezien. Wat vinden jullie van die denkrichting?

“We zeiden net al dat het risico van loondoorbetaling vooral voor kleine bedrijven groot is. Een grote meerderheid van de bedrijven dekt dat risico af met een verzekering. Collectivisering van deze verzekering levert weinig tot niets op.
Wat voor kleine bedrijven wel knelt, zijn de overige rechten en plichten die zij hebben voor een zieke werknemer. Die verplichtingen zijn meestal niet verzekerd en drukken daardoor zwaar op kleine ondernemers. Een verkorting van de verplichting tot loondoorbetaling naar één jaar, zou vooral de lasten voor kleine ondernemers verminderen.”

Het doel van DNB is meer vaste banen. Zijn er ook andere mogelijkheden om dat doel te bereiken?

“Van belang is dat de wendbaarheid van het vaste contract wordt vergroot. Het moet immers aantrekkelijker worden voor werkgevers om meer mensen een vast contract te bieden. Dat kan op verschillende manieren. De uiteindelijke keuze moet, in goed overleg met de sociale partners, worden gemaakt door een nieuw Kabinet.”