Het gesprek vindt plaats via Teams. Noodgedwongen, want België zit op slot. Prof. Karel Van Hulle “leeft en ademt tegenwoordig digitaal”. Vorig jaar is zijn boek Solvency II is good for you verschenen, maar COVID-19 zorgt ervoor dat hij nauwelijks aan promotie toekomt. “Voor corona was ik betrokken bij minstens dertig conferenties per jaar. Als spreker, moderator of voorzitter. Nu is alles digitaal. Ik mis het contact met mensen.”
Hij is coronamoe, maar past zich zonder morren aan die nieuwe werkelijkheid aan. Zo reist hij al maanden virtueel de wereld over. “Ik woon op de boerenbuiten in België, maar heb naast mijn lessen aan de Katholieke Universiteit van Leuven niks in België te zoeken.”
Op de ochtend van het interview heeft hij onder meer een gesprek met Londen gehad. Diezelfde middag spreekt hij nog met de board van de financiële toezichthouder in Bermuda en een dag later leidt hij een conferentie in Georgië. “De Georgische markt wil graag overstappen op Solvency II (verder SII te noemen). Dat geldt wel voor meer landen in Centraal- en Oost-Europa, en in de voormalige Sovjet-Unie. SII is inmiddels op veel plaatsen in de wereld geheel of gedeeltelijk van toepassing. Bijvoorbeeld in Zuid-Afrika, Israël, Marokko en Algerije. En als we naar Azië kijken: in Japan, China en Hongkong. In Latijns-Amerika in Brazilië, Mexico en Chili. En ten slotte heeft hier in Europa onder andere Zwitserland de beginselen van SII allang omarmd. Gelukkig is het toezicht overal op risico gebaseerd. Dat is de essentie van SII.”

U wordt Mister Solvency genoemd. Was u tevreden toen ‘uw’ SII eindelijk, na jarenlang uitstellen, op 1 januari 2016 van kracht werd?

“Toen wij in 2007 ons voorstel op tafel legden, konden we natuurlijk nooit weten dat er niet lang daarna een financiële crisis zou uitbreken. Ik denk zelfs dat het nog maar de vraag was of SII er was gekomen als we twee jaar later ons voorstel hadden ingediend. Verzekeraars stelden dat zij niet de oorzaak waren van de crisis en er dus  geen nieuwe regelgeving hoefde te komen. Wat een vergissing! Al snel bleek immers dat één van de belangrijkste gevolgen een verlaging van de rente was en dat was nou net het ergste dat verzekeraars kon overkomen. Je zag ook dat er allerlei mechanismen kwamen om de enorme volatiliteit te beteugelen. Ieder land begon als het ware te pleiten voor zijn eigen SII en dat was niet ons idee van een Europees raamwerk. Dus ja, ik was blij toen de onderhandelingen stopten en er eindelijk een akkoord was.”

Bent u, als architect van het bouwwerk, ook verantwoordelijk voor de drie pilaren die SII kenmerken?

“Nee die heb ik niet bedacht. De drie pijlers hebben wij ontleend aan de banksector, die in 2004, met Basel II, al een regime had ingevoerd met drie pijlers. De sector wilde daarmee benadrukken dat een goede solvabiliteitsregeling een combinatie is van een kwantitatieve factor (kapitaal), een kwalitatieve (deugdelijk bestuur en risicobeheer) en transparantie, zowel met rapportering naar de toezichthouder als het publiek. Dat hebben wij bij de ontwikkeling van SII meegewogen. Je kunt niet alles met kapitaal oplossen. Zeker voor verzekeraars zijn goed risicomanagement en een deugdelijk bestuur essentieel. Om het belang van álle pijlers te onderstrepen, heb ik een schema gemaakt waarin SII wordt voorgesteld als een huis met drie (even grote) pijlers en een dak (groepstoezicht). Ik heb verzekeraars en studenten vaak aangeraden om dit schema boven hun bed te hangen, zodat zij nooit vergeten dat solvabiliteit niet alleen een zaak is van kapitaal.”

Intussen ziet de wereld er heel anders uit. Heeft bijvoorbeeld de coronapandemie gevolgen voor de regelgeving?

“De wereld is inderdaad behoorlijk veranderd, maar COVID-19 vormt vanuit verzekeringstechnisch perspectief geen echt probleem. Er is wat oversterfte, evenementen worden afgelast, etc. maar al met al is dat wel behapbaar. Verzekeraars hadden het soms wel moeilijk met de volatiliteit van de financiële markten. Er waren ook problemen met de al dan niet verzekerbaarheid van de schade geleden door bedrijfsonderbreking, maar het belangrijkste probleem van COVID-19 zit in het operationele risico. Niet alle verzekeraars waren even goed voorbereid op een digitale wereld, waarbij het personeel thuiswerkt en de contacten met de klanten alleen nog virtueel mogelijk zijn. Niet alle verzekeraars hadden zich ook goed ingedekt voor de beveiliging van hun software tegen hacking. In de regelgeving moet meer aandacht komen voor deze operationele risico’s. Verzekeraars zullen moeten aantonen dat zij virtueel in een beveiligde omgeving kunnen werken.”

En hoe zit dat met duurzaamheid? Europa is drukdoende met regelgeving om onder meer de CO2-uitstoot te beperken. Raakt dat SII?

“Meer dan COVID-19. De pandemie zal verdwijnen (liefst zo snel mogelijk), maar dat geldt niet voor de klimaatverandering en duurzaamheid. Daarom heeft de Europese Commissie aan toezichthouder EIOPA gevraagd welke wijzigingen nodig zijn in het SII-bouwwerk om bij te dragen aan de klimaatdoelstellingen van de Green Deal en aan de duurzaamheidsdoelstellingen van de Verenigde Naties. EIOPA heeft inmiddels een aantal voorstellen gedaan - waaronder een meer langetermijnbenadering in het beoordelen van risico’s en het opstellen van interne modellen – maar als je het mij vraagt, kunnen verzekeraars hun beleid nu al wijzigen. Bijvoorbeeld door niet meer te beleggen in aandelen van vervuilende ondernemingen. Of door geen dekking meer te verlenen aan deze ondernemingen. Er is geen reden om te wachten op regelgeving. Sterker nog, door het accent op een goed risicobeheer moedigt SII actie juist aan.”

Hoe sterk is het SII-bouwwerk eigenlijk? Moet er bij ieder zuchtje wind wat worden aangepast of is daar eerder een fikse storm voor nodig?

“SII is geen no-failure regime. Technisch gezien is het nog steeds mogelijk dat een verzekeraar een fikse storm niet overleeft, maar de kapitaalpositie van de meeste Europese verzekeraars is heel comfortabel. COVID-19 heeft dat niet veranderd. Integendeel, zowel verzekeraars als toezichthouders willen de kapitaalpositie zo sterk mogelijk houden. Soms zelfs te sterk. Het is niet nodig dat de solvabiliteitsratio 150, 200 of soms zelfs 1.000 procent bedraagt. Door regelmatige aanpassingen is en blijft het bouwwerk goed beveiligd. Zelfs uit extreme stresstesten blijkt dat er heel wat moet gebeuren voordat de verzekeringssector in moeilijkheden komt.”

Toch heeft EIOPA voorgesteld om de kapitaaleisen te verhogen. Onterecht?

“Ik ben het eens dat er nu geen reden bestaat om de kapitaaleisen te verhogen, maar dat is ook niet de bedoeling van EIOPA. In hun voorstel staat dat zij de algemene kapitaalbelasting van verzekeraars niet willen verhogen. Ik weet dat er veel verzekeraars zijn, niet alleen in Nederland, die de nieuwe eisen te hoog vinden, maar ik vind het nu echt nog te vroeg om daar over te oordelen. De discussie is nog maar net begonnen en bovendien is wat nu op tafel ligt ‘slechts’ een voorstel van de Europese toezichthouder. Ik wil eerst het complete plaatje zien voordat ik mijn oordeel vel.”

Hogere buffers kunnen ook leiden tot een hogere premie. Zijn de buffers nu niet hoog genoeg?

“Uit het feit dat verzekeraars nu meer kapitaal aanhouden dan nodig is, vind ik van niet. Dat ze dat kunnen, bewijst namelijk dat er geen sprake is van dramatische normen. Maar als je het hebt over de risicomarge, wat eigenlijk een extra kapitaalbuffer is die verzekeraars moeten aanhouden bij het berekenen van de technische voorzieningen, dan heb je gelijk. De risicomarge gaat nu uit van zes procent en daar mag wel wat van af.”

Wat zou u een redelijke marge vinden?

“Tussen de twee en drie procent zou realistisch zijn, maar ook de wijze van berekenen moet worden aangepast. Het is nogal technisch om dat in detail uit te leggen, maar het houdt in dat we nog meer moeten kijken naar het echte risico.”

Verzekeraars willen sowieso dat de SII-regels beter rekening houden met het echte risico van langetermijnproducten. Gebeurt dat nu onvoldoende?

“Dat vind ik echt het moeilijkste onderdeel van het hele bouwwerk. Want wat is het echte risico van langetermijnproducten? Dat vooronderstelt dat wij ons uitspreken over de toekomst en die toekomst is nou juist per definitie onvoorspelbaar. Juist daarom moeten wij dat risico modelleren, maar elk model is weer relatief. Ik hoop dat er bij de herziening van SII een betere manier wordt gevonden om dit risico weer te geven. Nu kijken verzekeraars vooral naar de marktwaarde, wat leidt tot volatiliteit in tijden van lage rente, terwijl ze misschien meer aandacht moeten besteden aan de economische, intrinsieke waarde. Dat is ook de boodschap van SII. Het bouwwerk baseert zich op een economische balans en dat is niet noodzakelijk een balans waarbij alleen wordt gekeken naar de schommelingen van de markt.”

Het Verbond pleit ook voor een verbetering van de zogenoemde Volatility Adjustment om die schommelingen beter op te vangen. Past een ondernemingsspecifiek adjustment bij een algemeen kader als SII?

“Ik snap die wens. Toen de crisis in 2009 zorgde voor een lage rente, werd het bouwwerk te volatiel. Daarom is het Volatility Adjustment er gekomen. Ik heb er geen enkele moeite mee als dat ondernemingspecifiek wordt, maar dan wel onder de noemer gelijke monniken gelijke kappen. Als iedere lidstaat het kan uitwerken zoals die het zelf wil, vind ik het wel een probleem. Dan wordt het Europese systeem een nationaal systeem en ik houd niet van nationale sausjes.”

Als u één ding zou mogen veranderen aan SII in het kader van de review. Wat zou u dan doen?

“Ik zou graag willen dat de review wordt gebruikt om het bouwwerk te verstevigen, zodat verzekeraars de uitdagingen beter kunnen ‘bemeesteren’. Daarmee doel ik, naast de klimaatverandering en de duurzaamheid, ook op een risico als cybersecurity. De review moet wat mij betreft een betere focus krijgen. Er ligt nu zoveel op tafel dat je door de bomen het bos niet meer kunt zien. Dat is fout. Het gaat namelijk niet om een louter technische oefening, maar om een fundamentele reflectie op het bouwwerk zelf. En dat bouwwerk moet verzekeraars helpen hun rol als professionele risicomanagers zo goed mogelijk te vervullen. Dat betekent dat de kapitaaleisen redelijk moeten blijven, in verhouding met het risico dat wordt aangegaan, en dat er geen nieuwe regels worden ingevoerd als die niet strikt noodzakelijk zijn. Een andere, grote wens van mij is een betere behandeling van langetermijnverplichtingen en de daarmee verbonden langetermijnbeleggingen. Er mogen best incentives worden ingebouwd om verzekeraars met zachte hand te dwingen meer en beter rekening te houden met de gevolgen van de klimaatverandering, en met de noodzaak om een meer duurzame samenleving op te bouwen.”

We zitten nu nog in SII. Komt er, in navolging van Basel bij de banken, nog een SIII en misschien zelfs een IV?

“Wat een heerlijke slotvraag. SII is risicogebaseerd en ik zou niet weten wat er anders moet dan dat. SII is als bouwwerk superieur en dat maakt het tot een stevig bouwwerk. Mijn antwoord op je vraag is daarom kort maar krachtig: Over my dead body!”

(Tekst: Miranda de Groene, Fotografie: Ivar Pel)